Մկրտություն, Խորհրդի կատարման պայմանները

Մկրտությունը ադամական՝ սկզբնական մեղքից սրբվելու և հոգևոր վերածննդի խորհուրդն է: Մկրտվելով երեխան ընդունում է Սուրբ Հոգին՝ դառնում մարմին և անդամ Եկեղեցու՝ հագնելով Քրիստոսը: Հայաստանեաց Եկեղեցու մկրտության կարգի համաձայն մկրտվողը ընդունում է Երկնավոր Հոր որդեգրությունը դառնում ժառանգակիցը Քրիստոսի և Տաճար Հոգվույն Սրբո: Այսպիսով մկրտությամբ երեխան դառնում է նոր մարդ, սրբված՝ վերածնված: Մկրտությունը խորհուրդներից առաջինն է: Քանի դեռ մարդը մկրտված չէ, նրա վրա չի կարեքի որևէ ուրիշ խորհուրդ կատարել: Հովհաննես Երզնկացին այդ առիթով այսպես է ասում.

Մկրտությունը Քրիստոնեության սկիզբն է և գլուխը, ժողովուրդը այն կնունք է անվանում: Ի՞նչ է Մկրտությունը. Վերստին և հոգևոր ծնունդ է, ինչպես որ Քրիստոսն ասաց. Եթե մեկը վերստին չծնվի՝ Հոգուց և ջրից, չի կարող մտնել Երկնքի Թագավորությունը. (Հովհաննես 3. 3 -5): Եվ ասվում է Վերստին ծնունդ, քանի որ առաջին անգամ ծնվում են ըստ մարմնի՝ մարմնավոր ծնողներից, որը մեղանչական ծնունդ է, երկրորդ անգամ ծնվում են հոգևոր և աստվածային ծնունդով՝ հոգևոր ծնողներից: Այս ծննդյան հայրը Աստվածն է, մայրը՝ Եկեղեցին, արգանդը՝ Ավազանը, որը ծնում է մանկանը ջրով և Հոգով: Որովհետև ինչպես ջուրը լվանում և մաքրում է կեղտը, այնպես էլ Սուրբ Հոգին սրբում և մաքրում է մարդու հոգին և դարձնում մարդուն տաճար Աստծո:
Հայոց Եկեղեցում մկրտությունը կատարվում է ջրի մեջ երեք անգամ ընկղմելով հանուն Սուրբ Երրորդության, քրիստոնեական եկեղեցու նախկին սովորության համաձայն: Երեք անգամ ընկղմվելը համապատասխանում է Քրիստոսի քավչարար գործին. ջրի մեջ մտնելը մահվան նշանակ է, ընկղմվելը՝ թաղման, ջրից դուրս գալը՝ հարության:
Այսպիսով հին մարդը մեռնում է, նորը՝ հարություն առնում: Մկրտվածը դառնում է Եկեղեցու՝ այսինքն փրկված մարդկության մեկ անդամը:
Ըստ Պողոս Առաքյալի Քրիստոսի մահը, թաղումը և հարությունը իրողություններ են ոչ միայն պատմական տեսանկյունով, այլև իրողություններ են, որոնք ներգործում և ներազդում են նաև հիմա՝ ըստ աշխարհի հավերժական կարգի: Հավատացյալը մկրտությամբ միանալով Քրիստոսին մասնակից է լինում նրա կյանքի այս իրողություններին. մեռնում նրա մահով, թաղվում է նրա հետ և հարություն առնում նրա հարությամբ: Ջրի մեջ մտնելով յուրաքանչյուր անհատ մեռնում է Քրիստոսի հետ: Ջրի մեջ ընկղմելով թաղվում է Քրիստոսի հետ՝ փաստելով, որ իր մահը մեղքի հանդեպ իրական է, ինչպես Քրիստոսի մահը: Ջրից դուրս գալով սրբվում է և վերածնված ու հարուցյալ նոր կյանք մտնում:

ԽՈՐՀՐԴԻ  ԿԱՏԱՐՄԱՆ  ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ

Մկրտության խորհուրդը կատարողը պետք է քահանայական կարգ ունեցող եկեղեցական լինի: Հայ Եկեղեցու տեսանկյունով շատ հստակ է այն իրողությունը, որ Եկեղեցին կատարում է խորհուրդը՝ քահանայի ձեռքով: Եկեղեցին Քրիստոսի մարմինն է և խորոհուրդը կատարողը անձամբ Քրիստոսն է: Եկեղեցու կենդանի գործավորությունից դուրս ոչ խորոհուրդ կա, ոչ էլ խորհրդակատար:

Հայոց Եկեղեցին նույնիսկ սարկավագներին է խստիվ արգելել մկրտություն կատարել, անկախ ամեն տեսակ իրավիճակներից: Սուրբ Սահակ Հայրապետի կանոններում պարզորոշ ասված է.

Սարկավագները երբեք չմկրտեն, եթե փորձեն մկրտել՝ լուծման ենթարկվեն և պատժվեն, քանի որ սարկավագը քահանա չէ, այլ քահանայի սպասավոր:

Ուշագրավ է նաև Պարտավի ժողովի 20 կանոնը, ըստ որի նույնիսկ մանկան մահամերձ լինելու պարագայում քահանայից բացի ոչ ոք իրավունք չունի խորհուրդ կատարելու, քանի որ ոչ միայն մկրտվելու ջերմ փափագ ունեցող չափահասներն են փրկվում փափագը չիրագործած մեռնելու դեպքում, այլև նաև մանուկները՝ իրենց ծնողների մկրտելու փափագի և դիտավորության շնորհիվ, անգամ եթե մահանում են մկրտվելուց առաջ:  

Եթե մկրտվողը չափահաս է, անհրաժեշտ է, որ ապաշխարած լինի և հավատ ունենա:

 - Ի՞նչ անենք, եղբայրներ:

Պետրոսը նրանց ասաց.

- Ապաշխարեցեք, և ձեզնից յուրաքանչյուրը թող մկրտվի Տեր Հիսուս Քրիստոսի անունով՝ մեղքերի թողության համար, և պիտի ընդունեք Սուրբ Հոգու պարգևը:  Գործք Առաքելոց 2.38

Արդ, ապաշխարեցեք և դարձի եկեք, որ ձեր մեղքերը ջնջվեն: Գործք Առաքելոց 3.19

Ով որ հավատա և մկրտվի կփրկվի, և ով չհավատա, պիտի դատապարտվի: Ավետարան ըստ Մարկոսի 16.16

Չապաշխարած և անհավատ մարդիկ չպետք է մկրտվեն: Հասակավոր երեխաների (եկեղեցին երեխա է անվանում ցանկացած տարիքի մկրտության պատրաստվող մարդկանց) թե ադամական, այսինքն ծնունդով ժառանգած, և թե ներգործական, այսինքն կյանքի ընթացքում գործած մեղքերը մկրտությամբ ջնջվում են: Նրանք պետք է տեղյակ լինեն մկրտության նախապատրաստման համար կանոնացված պայմաններին, որի մասին Մաշտոցը՝ խորհուրդների կատարման ծիսարանը, հատուկ խրատ ունի.

Երբ ցանկանում են քրիստոնյա դարձնել հասակն առած երեխային, չի թույլատրվում եկեղեցի մտնել, այլ մկրտությունից ամենաքիչը երեք շաբաթ ձեռնադրում են և սովորեցնում հավատը և Եկեղեցու վարդապետությունը, որն է.

Սուրբ Երրորդության Աստվածությունը, Նրա Արարչությունը և մնացած ամեն ինչի ստեղծված լինելը, և ապա Քրիստոսի ծնունդը: Նաև հերթականությամբ ամբողջ տնօրենությունը. Խաչի մեծ խորհուրդը, Թաղումը Քրիստոսի, Հարությունը, առ Հայր Համբարձումը և Երկրորդ Գալուստը, բոլոր մարմինների հարությունը, հավատացյալների ընտրությունը և նրանց յուրաքանչյուր գործի հատուցումը:

Սա է չափահասների մկրտության կարգը. նախ այսպես, երեխայացնելով, այսինքն մկրտության պատրաստելով, ուսուցանում են, հետո առաջնորդում մկրտության:

Պատերազմի ժամանակ այն բոլոր երեխաները, այսինքն մկրտությանը նախապատրաստված չափահասներն ու փոքր տարիքի մանուկներ, որոնք հակառակ իրենց փափագին չեն հասցրել մկրտվել, սրբվում են իրենց մեղքերից իրենց մարտիրոսական մահով, որպես թե Սուրբ Ավազանում մկրտված լինեն. նրանք մկրտվում են հրով և Սուրբ Հոգով (Տե՛ս կանոն Աթանասի 87):

Մանկան փոխարեն նրա հավատի պատասխանատվությունը ստանձնում է կնքահայրը, քանզի անգիտության պատճառով երեխան խորհուրդը ընդունելու համար անհրաժեշտ հավատ չունի:

Անհրաժեշտ է, որ կնքահայրը լինի հավատացյալ մարդ և նույն եկեղեցու անդամ: Կնքահայր չեն կարող լինել այլադավան եկեղեցիների և տարբեր կրոնների պատկանող անձինք, ինչպես նաև կանայք և անչափահասներ:

Այսպիսով Հայաստանյաց Եկեղեցում կնքահոր պաշտոնն է երեխայի անգիտակցության հետևանքով վկայել նրա հավատի մասին և հոգալ երեխայի հոգևոր դաստիարակությունը՝ առաջնորդելով նրան Եկեղեցու հավատին: Այդ պատճառով էլ կնքահայրը պետք է լինի կատարյալ հավատացյալ զավակ Հայաստանեաց Եկեղեցու, ծանոթ նրա հավատի դավանությանը, որպեսզի կարողանա Ավետարանը ուսուցանել մանկանը և նրան մեծացնել քրիստոնեական ոգիով՝ Հայսատանեայց Եկեղեցու դավանությամբ: Իհարկե, սա չի նշանակում, որ ծնողները պատասխանատու չեն երեխայի դաստիարակության սրբազան

գործին: Կնքահայրը և ծնողները գործակից պետք է լինեն, նրանցից մեկի մահվան դեպքում երեխայի ամբողջ դաստիարակության պատասխանատվությունը ընկնում է մյուսի վրա: Հարկ է, որ կնքահայրը գոնե իմանա Հայաստանեաց Եկեղեցում մկրտության ժամանակ արտասանվող հավատամքը.

Աշխարհաբար

Հավատում ենք Ամենասուրբ Երրորդությանը՝ Հորը Որդուն և Սուրբ Հոգուն, Գաբրիելի ավետմանը, Քրիստոսի ծննդին, մկրտությանն ու չարչարանքներին,

խաչելությանը, աստվածապես համբարձմանն ու Հոր Աջ կողմում նստելուն, ահավոր և փառավորյալ մյուս անգամ գալստյանը խոստովանում ենք և հավատում: 

Գրաբար.

Հաւատամք յամենասուրբ Երրորդութիւնն՝ ի Հայր, և յՈրդի, և ի Սուրբ Հոգի, զաւետումն Գաբրիելի, զծնունդն Քրիստոսի, զմկրտութիւնն, զչարչարանսն,

զխաչելութիւնն, զաստուածապէս համբաձումն, զնստիլն ընդ աջմէ Հօր, զահաւոր և զփառաւորեալ զմիւսանգամ գալուստն՝ խոստովանիմք և հաւատամք:

Մկրտությունը պետք է կատարվի Եկեղեցու վիմակերտ ավազանում: Պետք չէ ավազանը մի այլ նյութից պատրաստել և ուր ուզել դնել, այլ պետք է հաստատել մի քարեղեն ավազան հենց եկեղեցու մեջ:

Երեխաների մկրտության ժամանակը ութօրյա է: Մահվան վտանգի դեպքում կարելի է ավելի շուտ կատարել: Եթե հիվանդության կամ այլ պատճառով հնարավոր չէ ջրի մեջ ընկղմել, թույլատրվում է կատարել խորհուրդը հեղմամբ (վրան լցնելով) կամ սրսկումով (ջուրը ցողելով):

Մկրտությունը չի կարելի նորից կատարել, որովհետև այն հոգևոր ծնունդ է. Մի Տեր, մի հավատ և մի մկրտություն: (Պողոս Առաքյալի Ուղերձը Եփեսացիներին 4.5):

Մարդը մեկ անգամ է ծնվում, ուստի մեկ անգամ է միայն մկրտվում: Մկրտությունը կարելի է կրկնել այն ժամանակ միայն, երբ այն Սուրբ Երրորդության անունով չի կատարվել և երբ մկրտվողը չի հավատացել Հիսուս Քրիստոսի աստվածությանը:

Անվավեր մկրտությունից հետո պետք է այն կրկնել, ավելի ճիշտ վավերաբար պետք է մկրտել: Եթե մկրտողը քահանա չէր, անվավեր է մկրտությունը և հարկ է, որ ենթական քահանայի ձեռքով մկրտվի:

Աթանաս Հայրապետի 49-րդ կանոնն այսպես է ավանդում.

Եթե մեկը հանդգնում է օտար երկիր գնալ և իրեն քահանա անվանելով շատերին մկրտել շահի ու նյութականի համար, և հետո բացահայտվում է, որ նա, որից մկրտվեցին, քահանա չէ, ի՞նչ է անելու մկրտվողը:

Պատասխան՝ նորից է մկրտվելու:

Իսկ եթե մկրտողը քահանա էր, բայց այնպես պատահեց, որ մկրտության համար անհրաժեշտ եղող նյութը կամ բանաձևը չգործածվեց, այս դեպքում մկրտությունը, թեև կատարվել է քահանայի ձեռքով, անվավեր է և պետք է երեխան նորից վավերաբար մկրտվի:

Թե հին, թե նոր բոլոր այն աղանդավորները, որոնք Սուրբ Երրորդության անվամբ չեն մկրտվել կամ էլ իրենց մկրտողները Հիսուս Քրիստոսի աստվածությունը չեն դավանել, պետք է նորից մկրտվեն, երբ ուզեն գալ ճշմարիտ եկեղեցու ծոցը:

Նյութը վերցված է Դերենիկ եպիսկոպոսի 

ՄԿՐՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԴՐՈՇՄ գրքույկից, փոքր կրճատումներով:

ՄԿՐՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄԸ, մաս Ա, Մաս Բ